تعریف مکمل غذایی و علت مصرف آن ها

امروزه تمایل افراد به مصرف مکمل های غذایی بیشتر شده است و از یک یا چند نوع مکمل غذایی در برنامه روزانه خود استفاده می کنند. اما اصلا مکمل غذایی چیست و آیا مصرف مکمل ضروری است ؟ در این مطلب به این سوالات پاسخ می دهیم.

مکمل غذایی چیست ؟

مکمل های غذایی  ( dietary or nutritional supplements)موادی هستند به تامین مواد مغذی مورد نیاز افراد و سایر ترکیباتی که به اندازه کافی در برنامه غذاییشان استفاده نمی شود، کمک می کنند در واقع تکمیل کننده برنامه غذایی هستند و در پیشگیری از بیماری های مختلف موثر می باشند. اما نکته مهم در مصرف مکمل های غذایی این است که نباید مصرف آن جایگزین یک رژیم غذایی متعادل و متنوع شود.

انواع مکمل های غذایی

مکمل غذایی شامل انواع ویتامین ها، املاح معدنی، اسیدهای آمینه، پروتئین ها، کربوهیدرات ها، اسیدهای چرب، پروبیوتیک ها است که به فرم قرص، کپسول، پودر، مایع در بازار وجود دارد.

معمولا مکمل های غذایی با توجه به اثرات و گروه هدف خود به 3 دسته مکمل های بیمارستانی، مکمل های تندرستی و مکمل های بیمارستانی تقسیم می شوند. مکمل های بیمارستانی حاوی درشت مغذی ها و ریز مغذی های ضروری مورد نیاز بیماران است که به بهبود وضعیت تغذیه ای بیماران و تسریع روند درمان کمک می کنند. مکمل های تندرستی شامل انواع ویتامین ها، املاح معدنی، اسیدهای چرب ضروری و ترکیبات موثر در کاهش یا افزایش وزن است که به بهبود سلامت عمومی کمک می کنند. مکمل های ورزشی که شامل پروتئین ها، کربوهیدرات ها، کراتین، اسیدهای آمینه است که ضمن تامین انرژی مورد نیاز بدن ورزشکار، شرایط را برای فعالیت بهتر و تامین نیازهای تغذیه وی فراهم می کند.

چه کسانی به مصرف مکمل غذایی نیاز دارند؟

به طور کلی دو دسته از افراد به مصرف مکمل های غذایی نیاز دارند. گروه اول کسانی هستند که به دلیل مشغله های فراوان زندگی برنامه غذایی مناسبی ندارند و از همه گروه های غذایی مورد نیازشان به اندازه کافی دریافت نمی کنند. این دسته از افراد برای تامین مواد مغذی مورد نیاز بدنشان بایستی از مکمل های غذایی استفاده نمایند تا از کمبودهای احتمالی پیشگیری شود. به عنوان مثال افرادی که نمی توانند در هفته 2 بار ماهی مصرف کنند می توانند برای تامین اسیدهای چرب امگا3 از مکمل آن استفاده نمایند.  

گروه دوم کسانی هستند که رژیم غذایی مناسبی دارند ولی به دلیل شرایط خود، نیازشان به دریافت مواد مغذی بیشتر می شود و برای تامین این نیاز افزایش یافته بایستی از مکمل غذایی استفاده نمایند مانند ورزشکاران، سالمندان، بیماران مبتلا به سوء جذب، گیاهخواران و  .....

به صورت کلی افراد زیر به مصرف مکمل غذایی نیاز دارند :

• سالمندان
• گیاهخواران
• کودکان بد غذا
• ورزشکاران
• زنان باردار
• افراد سیگاری

چرا از مکمل استفاده می شود؟ (چرا مکمل غذایی)

همانطور که در بالا نیز گفته شد مکمل غذایی به تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن که از یک رژیم غذایی معمول تامین نمی شود کمک می کند در واقع مصرف مکمل غذایی به ما در تامین مواد مغذی ضروری بدنمان کمک می کند اما به صورت کلی هدف از مصرف مکمل در گروه های مختلف به شرح زیر می باشد :

بهبود عملکرد ورزشی در ورزشکاران

مکمل های بدنسازی گروهی از مکمل های غذایی هستند که طرفداران بسیاری در میان ورزشکاران دارند و در بهبود عملکرد ورزشی، افزایش توده عضلانی، جلوگیری از تحلیل توده عضلانی، افزایش سرعت ریکاوری، تاخیر در بروز خستگی نقش دارند و شامل پروتئین ها، اسیدهای آمینه، کراتین، کربوهیدرات ها و ...... می شود

ارتقا سلامت عمومی در بزرگسالان

بزرگسالان برای کمک به تامین مواد مغذی مورد نیاز بدنشان و جبران برخی از کمبود ها  از مکمل های غذایی استفاده می کنند . به عنوان مثال افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن از مکمل خای حاوی آهن استفاده می کنند.  برای تقویت استخوان ها و کاهش بروز شکستگی ها از مکمل کلسیم و ویتامین دی استفاده می کنند و یا برای پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی و تقویت حافظه از مکمل امگا3 استفاده می کنند. افرادی که در مناطقی که غلظت آلاینده های شیمیایی بالاتر از حد مجاز است  می توانند برای افزایش سلامت عمومی از مکمل های غذایی که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند نظیر ویتامین C، ویتامین E ، کورکومین و .... استفاده نمایند

تامین نیازهای غذایی زنان باردار

زنان باردار برای تامین نیازهای تغذیه ای خود می توانند از برخی از مکمل های غذایی استفاده نمایند به عنوان مثال زنان در سنین باروری و خانم های باردار برای جلوگیری از نقص لوله های عصبی در جنین خود از مکمل فولیک اسید استفاده نمایند و یا برای افزایش هوش جنین و کمک به تکامل سیستم عصبی و بینایی جنین خود می توانند از مکمل DHA که نوعی امگا3 است استفاده نمایند.

تامین نیازهای غذایی کودکان و نوجوانان

کودکان و نوجوانان کم وزن که اشتهای کافی ندارند برای تامین مواد مغذی مورد نیاز بدنشان و جبران کمبودهای غذایی احتمالی می توانند از مکمل های غذایی مخصوص کودک و نوجوان استفاده نمایند.

کمک به درمان بیماری ها

برخی از  مواد مغذی موجود در مکمل ها به درمان برخی از بیماری ها کمک می کنند . به عنوان مثال برای کاهش درد و التهاب در آرتریت روماتوئید از مکمل های غذایی که خاصیت ضد التهابی دارند نظیر کورکومین یا عصاره گل مغربی استفاده می شود. همچنین خانم ها برای درمان علائم سندروم پیش قاعدگی می توانند از مکمل های کلسیم، منیزیم، عصاره گل مغربی استفاده نمایند. برای کاهش افسردگی مصرف مکمل EPA که نوعی امگا3 می باشد کمک کننده است.

آیا مصرف مکمل ها عوارض جبران ناپذیری دارد؟

اغلب مکمل های غذایی ایمن هستند و عوارض جانبی جدی ندارند اما باید توجه داشت که طبق مقدار توصیه شده مصرف شود و در مصرف مکمل غذایی نیز نباید زیاده روی شود . در صورت ابتلا به هر گونه بیماری و مصرف دارو، قبل از استفاده از مکمل غذایی با پزشک یا مشاور تغذیه مشورت نمایید.

برخی از اجزای مکمل های غذایی نظیر ویتامین K، ویتامین E، کورکومین، گلوکزآمین، عصاره گل مغربی و .....خاصیت رقیق کنندگی خون دارند نباید همزمان با داروهای رقیق کننده خون نظیر وارفارین، کلوپیدوگرل و .... استفاده شود و یا دو هفته قبل از هر گونه عمل جراحی مصرف این مکمل ها بایستی قطع شود.

مکمل یا غذا

مسلما غذا نسبت به مکمل های غذایی اولویت دارد. چرا که مکمل همان طور که از نامش پیدا است، تکمیل کننده غذا می باشد و مصرف آن زمانی پیشنهاد می شود که فرد قادر به تامین نیازهای تغذیه ای خود از رژیم غذایی نباشد.

کلام آخر

مکمل های غذایی طیف وسیعی از ترکیبات مغذی مختلف می باشند که به تامین مواد مغذی که افراد به اندازه کافی در برنامه غذایی خود دریافت نمی کنند کمک می کنند. مکمل غذایی دارو نیست و نباید استفاده از آن جایگزین یک برنامه غذایی سالم شود.

مکمل غذایی با اهداف مختلفی نظیر بهبود عملکرد ورزشی در ورزشکاران، ارتقا سلامت عمومی و کمک به درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد.