رژیم غذایی در بیماران مبتلا به دیابت

اگر به تازگی به دیابت مبتلا شده اید، باید بدانید که رژیم غذایی و برنامه ورزشی برای بیماران دیابتی بخشی از درمان هستند. چرا که با رعایت نکات تغذیه ای می توان روند این بیماری را کند کرد.

به همین دلیل در این مقاله درخصوص اصول رژیم غذایی دیابتی صحبت می کنیم.

آنچه در این مقاله می خوانید:

 

تغذیه در بیماران مبتلا به دیابت

تغذیه درمانی در بیماران دیابتی یک امر فردی است و فرد مبتلا باید آموزش های  خودکنترلی را ببیند.

در اینجا برخی از آموزش ها آورده می شود.

• • در نظر داشتن کنترل قندخون، هموگلوبین A1c ، سطح چربی خون، فشارخون، وزن و کیفیت زندگی در ارزیابی ها ضروری است.
  • تغییرات سبک زندگی از جمله به کارگیری تغذیه صحیح به کاهش ۱-۲٪  هموگلوبین A1C کمک می کند.
  • همچنین تغذیه درمانی در دیابت باعث بهبود سطح چربی خون، کاهش فشارخون و وزن بدن و در نهایت کاهش نیاز به دارو و ریسک پیشرفت عوارض می شود.

بهترین رژیم غذایی برای یک فرد دیابتی رژیمی است که متعادل و متنوع باشد یعنی از همه گروه های غذایی به حد نیاز در برنامه غذایی فرد دیابتی استفاده شود.

یک بیمار دیابتی نباید هیچ یک از گروه های غذایی را از برنامه غذایش حذف نماید این امر به ویژه در مورد کربوهیدرات ها حائز اهمیت  می باشد.

 

دریافت کربوهیدرات ها در افراد مبتلا به دیابت

سطح قندخون پس از مصرف غذا  در اثر ورود گلوکز( قند غذا) به بدن بالا می رود و اینجاست که انسولین وارد عمل می شود تا به سلول ها کمک کند که این قند را از خون برداشته واستفاده کنند. حال در افرادی که فرآیند تولید انسولین و یا عملکرد آن دچار اختلال  شده است( همانند افراد دیابتی) ، بجای ورود قندها به سلول، داخل خون باقی می مانند و قندخون بالا می رود.

هدف از کنترل دیابت، تنظیم گلوکز خون ( پس از غذا و حالات ناشتا ) تا حد امکان است. مقدار کربوهیدرات مصرفی اثر قوی بر پاسخ گلایسمیک ( تغییرات قند خون ) دارد. مقدار دقیق کربوهیدرات مصرفی در رژیم غذایی برای کنترل قند خون مشخص نشده است، به نظر  می رسد مقدار متوسط کربوهیدرات دریافتی ( 50-45 % کالری دریافتی ) به تنظیم قند خون در مبتلایان به دیابت نوع 1 و نوع 2 کمک  می نماید.

افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و مبتلایان به دیابت نوع 2 که انسولین استفاده می کنند، بهتر است افراد مبتلا به دیابت جهت تنظیم دوزهای انسولین قبل از غذا، تنظیم رژیم غذایی و میان وعده های غذایی تحت آموزش قرار گیرند. به این ترتیب می توانند قند خون را بهتر کنترل نمایند.

بیمار دیابتی باید غذای مصرفی، رژیم انسولین، ورزش و فعالیت بدنی را با یکدیگر هماهنگ سازند. نیاز به ایجاد وعده های غذایی و میان وعده های غیر طبیعی یا تقسیم بندی آنها نیست بلکه توصیه می شود افراد دیابتی هر روز و در یک زمان مشخص با توجه به اثر انسولین غذا و میان وعده مصرف کنند.

کربوهیدرات به معنای شکر،  نشاسته و فیبر است. غذاهای بسیاری همانند غلات، میوه ها، سبزیجات و لبنیات حاوی کربوهیدرات ها هستند.

توصیه می شود که افراد مبتلا به دیابت از کربوهیدرات های سالم در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنند و مصرف قندهای ساده به 5 % کل کالری محدود شود.

 

منابع غذایی کربوهیدرات  های سالم

کربوهیدرات سالم به معنی منابع غذایی کربوهیدراتی است که فیبر بالایی داشته باشد. فیبرها بخش غیر قابل هضم کربوهیدرات ها هستند که به کنترل قند خون در بیماران دیابتی کمک می کنند. منابع غذایی کربوهیدرات های سالم که افراد دیابتی می توانند از آن استفاده نمایند عبارتند از : میوه ها ، سبزیجات نشاسته ای ، غلات سبوس دار، حبوبات، لبنیات کم چرب

مقدار کربوهیدرات در هر گروه غذایی

 

گروه مواد نشاسته ای

مواد نشاسته ای شامل غلات، دانه ها، رشته، ماکارونی، نان، بیسکویت، سبزی های نشاسته ای، حبوبات می باشند که هر واحد آن حاوی 15 گرم کربوهیدرات است. به صورت کلی یک واحد از این گروه برابر است با :

نصف لیوان غلات، حبوبات یا سبزی های نشاسته ای

30 گرم از انواع نان ها

5 قاشق غذا خوری برنج پخته

گروه میوه ها

هر واحد میوه شامل 1 عدد میوه نظیر سیب، موز ( کوچک)، کیوی، پرتقال یا 2 عدد خرما، 5/1 عدد انجیر بزرگ، 12 عدد گیلاس، 2 عدد آلو کوچک و ..... می باشد که حاوی 15 گرم کربوهیدرات است

گروه شیر و لبنیات

این گروه شامل شیر، ماست و سایر فرآورده های لبنی می باشد که حاوی 12 گرم کربوهیدرات در هر واحد آن می باشد

 

افراد دیابتی در هنگام مصرف غذاهای نشاسته ای باید به چه نکاتی توجه نمایند :

• افراد مبتلا به دیابت می توانند همانند سایر افراد 50-45٪ از کالری رژیم غذایی خود را به کربوهیدرات ها اختصاص دهند.
• اما باید توجه داشته باشند که این کربوهیدرات باید حتما در طول روز توزیع شود.(سه وعده اصلی و میان وعده ها)
• دریافت کربوهیدرات ها را با چربی ها  هم زمان کنید.
• زنان باید روزانه ۲۵ گرم فیبر و مردان ۳۸ گرم فیبر دریافت کنند. بهترین منابع دریافت فیبر برای افراد دیابتی ، سبزیجات می باشند.
• افراد مبتلا به دیابت می توانند بجای قند و شکر از شیرین کننده ها استفاده کنند.
• نان های سنتی سبوس دار مانند سنگک، نان جو و .... را جایگزین نان هایی با آرد سفید مانند نان لواس و نان باگت نمایید.
• ماکارونی و پاستا از نوع سبوس دار انتخاب شود و به صورت دم نکرده مصرف گردد.
• برنج به صورت کته مصرف شود. سعی کنید برنج قهوه ای (حاوی سبوس) و کینوا را جایگزین برنج سفید نمایید.
• بهتر است به جای برنج ساده برنج مخلوط با سبزیجات مصرف نمایید مانند سبزی پلو
• در کنار وعده های نشاسته ای خود از سبزیجات مختلف استفاده نمایید .
• در مصرف میوه ها و سبزی های قند بالا نظیر انگور، موز، هندوانه، خربزه، طالبی، خرمالو، کدو حلوایی، نخود فرنگی، باقلا سبز، ذرت زیاده روی نکنید

 

غذاهای ممنوع در برنامه غذایی افراد دیابتی

بهتر است بیماران دیابتی مواد غذایی زیر را حتی الامکان مصرف نکنند، مگر گاهی در مقادیر بسیار کم

قند و شکر ، شیرینی جات، شکلات، مربا، کیک، بیسکویت،کلوچه شیرین، دسرهای آماده شده از آرد و شکر تصفیه شده، کمپوت های میوه شیره دار، بستنی، آبنبات، آبمیوه های صنعتی، غلات صبحانه شیرین 

 

شیرین کننده های مصنوعی در دیابت

شیرین کننده ها به دو صورت طبیعی و مصنوعی وجود دارند.  شیرین کننده های مصنوعی مورد تایید سازمان غذا و دارو شامل: ساخارین، آسپارتام، نئوتام، آس سوالفام پتاسیم و سوکرالوز می باشند.  مصرف این شیرین کننده ها در حد مجاز حتی برای زنان باردار مشکلی ندارد.

شیرین کننده های طبیعی چون استویا نیز وجود دارد که مورد تایید سازمان غذا و دارو نیستند اما ایمن شناخته شده اند. هنگام مصرف شیرین کننده های طبیعی باید در نظر داشت که این شیرین کننده ها دارای کالری و کربوهیدرات هستند. در نتیجه باید میزان کالری و کربوهیدرات آن ها در محاسبات رژیم غذایی  در نظر گرفته شوند.

 

دریافت پروتئین ها در افراد دیابتی

دریافت پروتئین ها برای رشد کودکان و ترمیم سلولی در بزرگسالان ضروری است. بیمار دیابتی بدون مشکل کلیوی می تواند 20-15 % کالری روزانه خود ( 1.5 -1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ) را از پروتئین ها تامین نمایند.

حبوبات منبع خوبی از پروتئین های گیاهی و کربوهیدرات پیچیده هستند که حاوی فیبر نیز می باشند و به تامین پروتئین مورد نیاز بدن کمک می نمایند .

گوشت ماهی، گوشت مرغ و گوشت بوقلمون بهترین گوشت برای بیمار دیابتی است.

 

دریافت چربی ها در بیماران دیابتی

یافته های ضد و نقیضی در مورد مقدار ایده آل چربی در برنامه غذایی افراد دیابتی وجود دارد، به نظر می رسد کیفیت و نوع چربی مهم تر از مقدار آن باشد.

بیماران دیابتی می توانند 35 – 30 % کل کالری روزانه خود را از چربی ها تامین نمایند. به دلیل افزایش وقوع بیماری های قلبی و عروقی در بیماران مبتلا به دیابت، توصیه می شود افراد مبتلا به دیابت نیز همانند افراد مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی مصرف چربی های اشباع و ترانس را در برنامه غذایی خود محدود نمایند.

چربی ها به دو دسته چربی های سالم و چربی های ناسالم طبقه بندی می شوند. توصیه می شود افراد دیابتی با منابع غذایی چربی های سالم و ناسالم آشنا شده و چربی های سالم را جایگزین چربی های ناسالم کنند. 

 

چربی های سالم

منابع غذایی چربی های سالم عبارتند از : انواع روغن های گیاهی، انواع مغزها، سویا و دانه های روغنی، ماهی های چرب، آواکادو و ....

 به نظر می رسد پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای که تاکید بر مصرف ماهی و روغن زیتون به عنوان منبع اسیدهای چرب چند غیر اشباعی و تک غیر اشباعی دارد در بهبود متابولیسم گلوکز، کنترل بهتر قند خون و کاهش خطر بیماری های قلبی و عروقی در بیماران مبتلا به دیابت موثر باشد.

 

چربی های ناسالم

چربی های اشباع و چربی های ترانس چربی های ناسالمی هستند که در برنامه غذایی بیماران دیابتی بایستی محدود شود.

 منابع غذایی چربی های ناسالم عبارتند از : چربی های اشباع که در دمای اتاق به صورت جامد هستند، چربی های حیوانی نظیر چربی گوشت قرمز، چربی ماکیان، چربی موجود در محصولات لبنی، غذاهای فرآیند شده و فست فودها، روغن نارگیل و روغن های گیاهی که حاوی پالم هستند.

توصیه می شود افراد دیابتی کمتر از 10 % کالری مورد نیاز رژیم غذایی خود را  از چربی های اشباع تامین نمایند و مصرف منابع غذایی  چربی های اشباع را به حداقل برسانند.  

در جدول زیر منابع غذایی انواع چربی ها معرفی شده است :

 

انواع  چربی ها	منابع غذایی
چربی های تک غیر اشباعی	بادام زمینی، روغن زیتون، آواکادو، مغزها نظیر بادام ، فندق، تخم کدو و کنجد
چربی های چند غیر اشباعی	کانولا، روغن های گیاهی نظیر آفتابگردان، ذرت، سویا، مغزها نظیر گردو، دانه ها نظیر تخم کتان و روغن ماهی
چربی های اشباع	چربی های لبنی، کره، انواع پنیرها، بستنی، چربی گوشت قرمز، نارگیل، روغن پالم
چربی های ترانس	روغن های جامد هیدروژنه، انواع مارگارین

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نه تنها نوع چربی مصرفی حائز اهمیت است بلکه نسبت دریافت امگا۶ به امگا۳ اهمیت دارد.  از آنجایی که رژیم غذایی ما امگا۶ را به اندازه کافی دارد، افراد باید تمرکز خود را بر دریافت امگا۳ بگذارند. در این راستا مصرف ۲ تا ۳ سروینگ ماهی در هفته و یا مکمل امگا۳ توصیه می شود.

 

دریافت الکل در افراد مبتلا به دیابت

• تمام جوانب احتیاطی که به افراد عادی درخصوص الکل داده می شود برای افراد مبتلا به دیابت نیز در نظر گرفته می شود.  افراد دیابتی می توانند با مصرف الکل دچار هیپوگلایسمی یا در  مقادیر بالا و روزانه دچار هایپرگلایسمی شوند.
• پیشنهاد می شود افراد مبتلا به دیابت ، الکل را برای همیشه کنار بگذارند. به ویژه بیمارانی که مشکلات کبدی، پانکراتیت، نوروپاتی پیشرفته و هیپولپیدمی دارند.

 

مکمل های غذایی مورد نیاز بیماران دیابتی

 

مکمل های افزایش وزن

یکی از علائم اولیه بیماری دیابت در بیماران قبل از تشخیص این بیماری، کاهش وزن ناگهانی است. برخی از بیماران در مدت زمان کوتاهی وزن زیادی از دست می دهند و دچار ضعف و ناتوانی می شوند. برای جبران کمبود وزن در این بیماران مصرف مکمل های غذایی مناسب توصیه می شود.

ویژگی های مکمل های غذایی افزایش وزن مناسب بیماران دیابتی

• حاوی مقدار کمتر کربوهیدرات پیچیده
• اضافه نشدن شکر به ترکیب مکمل
• حاوی فیبرهای محلول برای کنترل بهتر قند و چربی خون
• حاوی مواد مغذی نظیر کارنیتین که در افزایش حساسیت به انسولین موثر می باشد
• داشتن انواع ویتامین ها و املاح معدنی مورد نیاز بیماران دیابتی

مکمل انترامیل دیابتی شرکت داروسازی کارن یک غذای کامل برای بیماران دیابتی است که به تامین درشت مغذی ها، ریز مغذی های مورد نیاز بیماران کمک می نماید. این مکمل حاوی پروتئین وی و پروتئین شیر می باشد که از تحلیل توده عضلانی بیماران پیشگیری می کند همچنین مکمل انترامیل دیابتی با داشتن گوارگام هیدرولیز شده به کنترل بهتر قند خون کمک می نماید. 

 

مکمل های کاهش وزن

اضافه وزن و چاقی یکی از ریسک فاکتورهای اصلی بیماری دیابت است. کاهش وزن به کنترل بهتر قند خون در بیماران دیابتی کمک می نماید.

بیماران دیابتی می توانند در کنار رعایت یک رژیم غذایی با کالری کنترل شده و افزایش فعالیت بدنی، از مکمل های کاهش وزن مناسب افراد دیابتی استفاده نمایند که روند کاهش وزن شان را تسریع بخشد.

مکمل گلیکواسلیم

مکمل گلیکواسلیم شرکت داروسازی کارن یکی از مکمل های کاهش وزن مناسب افراد دیابتی است که به کنترل اشتها، افزایش احساس سیری، کنترل بهتر قند و چربی خون و تامین فیبر مورد نیاز روزانه بیماران کمک می نماید . این مکمل حاوی درصد بالایی از فیبرهای محلول، فیبر دانه شمبلیله، پروتئین وی و انواع ویتامین ها است. 

مکمل کربوفایت

مکمل کربوفایت شرکت داروسازی کارن حاوی عصاره لوبیا سفید و کرومیوم است که با کاهش جذب کربوهیدرات به کنترل وزن و کنترل قند خون پس از غذا کمک می کند.

مطالعات نشان داده اند که مکمل های حاوی کرومیوم نقش موثری در کاهش مقاومت به انسولین و کنترل دیابت نوع 2 دارد.   

مکمل پیورپروتئین

مکمل پیورپروتئین شرکت داروسازی کارن یکی دیگر از مکمل های مناسب افراد دیابتی است که حاوی پروتئین وی ایزوله و گلوتامین می باشد . این مکمل به دلیل دارا بودن پروتئین وی به کاهش اشتها و افزایش احساس سیری کمک می نماید و از تحلیل توده عضلانی در بیمارانی که تحت رژیم های کاهش وزن هستند جلوگیری می کند و در تقویت سیستم ایمنی موثر است.

 

مکمل های ارتقا دهنده سلامت در بیماران دیابتی

 

مکمل کورکومین

کورکومین ماده موثره زردچوبه است که اثر آنتی اکسیدانی و ضد اتهاب قوی دارد. این ترکیب به کاهش التهاب مزمن، استرس اکسیداتیو در بیماران دیابتی کمک کرده و در کنترل قند خون بیماران دیابتی نوع 2 موثر است. بهتر است افراد مبتلا به دیابت نوع 1 با احتیاط از این مکمل استفاده نمایند زیرا ممکن است منجر به افت قند خون شود.

 

مکمل هیلاژن 

مکمل هیلاژن شرکت داروسازی کارن یکی از مکمل های مناسب افراد دیابتی است که حاوی 7 گرم اسید آمینه ال آرژنین ، 7 گرم اسید آمینه ال گلوتامین و 1.5 گرم HMB است. که به بهبود زخم پای دیابتی و تقویت سیستم ایمنی بیماران کمک می نماید.

 

مکمل منیزیم

منیزیم یکی از املاح معدنی می باشد که در پیشگیری و بهبود قند خون موثر است. منابع غذایی منیزیم عبارتند از انواع مغزها، سبزیجات با برگ تیره و .... است . توصیه می شود بیماران مبتلا به دیابت برای کنترل بهتر قند خون از منابع غذایی حاوی منیزیم یا مکمل منیزیم استفاده نمایند.

 

 

مکمل پروبیوتیک

پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های مفیدی هستند که به طور طبیعی در فلور دستگاه گوارش ما وجود دارند . عواملی نظیر استفاده از آنتی بیوتیک ها، رژیم های غذایی نامناسب، استرس و .... باعث کاهش تعداد پروبیوتیک ها در بدن می شوند.

برخی از مطالعات نشان داده اند که استفاده از مکمل های حاوی پروبیوتیک با افزایش حساسیت به انسولین به کنترل بهتر دیابت نوع 2 و کاهش سطح التهاب کمک می نماید.

 

دستور تهیه غذا برای افراد دیابتی

پوره عدس با تخم مرغ پخته شده

این غذای سبزیجات می تواند یک وعده غذایی خیلی خوب برای یک شام سبک باشد.

مواد لازم ( برای 6 نفر )

عدس : 450 گرم، تره فرنگی ریز خرد شده : 2 قاشق چایخوری، 2 قاشق مربا خوری : نعناع تازه خرد شده، ادویه، تخم مرغ : 4 عدد، جعفری خرد شده، ادویه

طرز تهیه

عدس و تره فرنگی را همراه ادویه، نعناع و آب درون قابلمه بریزید و بگذارید که بجوشد، سپس حرارت را کم کنید به مدت 2 الی 3 ساعت صبر کرده تا عدس کاملا پخته شود و آب آن کاملا جذب شود.

فر را روشن کنید و روی درجه c 180 بگذارید. عدس را با نمک و فلفل کاملا مخلوط کنید. سپس آن را در یک ظرف چرب شده بریزید. با استفاده از پشت قاشق یک حفره داخل ظرف های عدس پخته شده و مخلوط شده ایجاد کنید و در داخل هر حفره یک تخم مرغ بشکنید. روی ظرف ها را با کاغذ آلومینیم بپوشانید و برای 10 ای 15 دقیقه آنها را در فر بگذارید. سپس آنها را با جفری خرد شده فراوان تزئین کنید.

 

کلام آخر

در این مقاله اصول کلی تغذیه و رژیم غذایی مناسب افراد دیابتی توضیح داده شد و مکمل های غذایی مورد نیاز آنها معرفی شد. بیماران دیابتی بایستی یک رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشد و از همه گروههای غذایی با توجه به نیاز بدنشان در رژیم غذایشان استفاده نمایند

انتخاب های غذایی مناسب نقش مهمی در کنترل قند خون افراد دیابتی دارد . نباید هیچ یک از مواد غذایی در رژیم غذایی روزانه بیمار حذف  شود بلکه باید به اندازه مصرف شود.  

 

 

REFERENCE:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279012