به طورکلی هورمون ها مواد شیمیایی هستند که در غدد درون‌ریز ساخته شده، به داخل جریان خون ترشح می شوند و با اتصال به گیرنده های سلول ها اعمال آنها را تغییر می دهند.

هورمون ها بر اساس ساختار، اندام تولیدکننده و یا محل ترشح به انواع مختلفی تقسیم می شوند.

به عنوان مثال هورمون ها از نظر نوع ساختار به هورمون های استروئیدی، هورمون های پپتیدی یا پروتئینی، هورمون های آمینو اسیدی و هورمون هاي پروستانوئيدي تقسیم بندی می شوند.

در این مقاله به معرفی انواع پپتیدهای بدنسازی می پردازیم.

پپتید در بدنسازی چیست؟

هورمون های پپتیدی یا پپتایدها، هورمون هایی هستند که ماهیتی از جنس پروتئین دارند. مهمترین هورمون های پپتیدی که مصرف آنها در میان ورزشکاران رایج است و سازمان جهانی مبارزه با دوپینگ استفاده از آنها را برای ورزشکاران ممنوع اعلام کرده است عبارتند از(4,2): گنادوتروپین ها، اریتروپویتین (EPO)، انسولین، هورمون رشد (hGH)، فاکتورهای رشد و کورتیکوتروپین ها

در سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۱۲، سازمان غذا و دارو ایالات متحده تحقیقات گسترده‌ای در خصوص سوءاستفاده از هورمون های پپتیدی در محافل گوناگون ورزشی آمریکا آغاز کرد و به این نتیجه رسید که سوء استفاده فراگیر از برخی از هورمون های پپتیدی در ورزش‌های قدرتی اعم از پاورلیفتینگ، وزنه ‌برداری، پرتاب وزنه، پرتاب نیزه و ... باعث کاهش فروش مکمل های ورزشی به میزان ۳۰ الی ۳۵% در اغلب کمپانی‌های مطرح تولید مکمل‌های ورزشی آمریکایی می شود.

نتایج تحقیقات نشان داده است که ورزشکاران ترجیح می‌دهند درصد قابل توجهی از بودجه مالی خود را صرف خرید این هورمون ها نمایند(3).

انواع هورمون های پپتیدی در بدنسازی

• گنادوتروپین ها:

گنادوتروپین ها هورمون های گلیکوپروتئینی هستند که اغلب از سلول های گنادوتروپ هیپوفیز ترشح می‌شوند و شامل هورمون لوتئینه کننده (LH)، هورمون محرک فولیکولی (FSH) می باشند. به دلیل نقش این هورمون ها در افزایش ترشح هورمون تستوسترون و اثرات آنابولیک این هورمون در سنتز پروتئین در عضلات، ورزشکاران برای افزایش عملکرد ورزشی خود تمایل دارند از این نوع هورمون ها استفاده نمایند (2,1).

• اریتروپویتین (EPO)

اریتروپویتین یک هورمون گلیکوپروتئینی است که توسط کلیه ها تولید می شود و میزان تولید گلبولهای قرمز را در خون تنظیم می نماید. این هورمون در درمان آنمی ناشی از آسیب پارانشیم کلیه، ایدز، پیوند مغز استخوان، هپاتیت C و برخی از سرطان ها بکار می رود. سوء استفاده از این هورمون پپتیدی در میان ورزشکاران در حال گسترش است. این هورمون با افزایش تولید گلبول های قرمز، اکسیژن رسانی را به بافت ها افزایش می دهد و تاثیر بسزایی در افزایش کارایی ورزشکاران در ورزش های استقامتی دارد. افزایش فشار خون سیستولی، سردرد و افزایش سطح هماتوکریت که باعث پلى‌سيتمى و افزايش ويستکوزيته (غلظت) خون مى‌شود از عوارض جانبی استفاده از اریتروپویتین است(2).

• انسولین:

انسولین یک هورمون پپتیدی است که از سلولهای بتا جزایر لانگرهانس پانکراس ترشح می شود. انسولین یکی از اصلی ترین هورمون های آنابولیک بدن به شمار می آید. این هورمون در تنظیم متابولیسم چربی، پروتئین و کربوهیدرات موثر است. ورزشکاران علاقه زیادی به استفاده از هورمون انسولین دارند زیرا این هورمون با تسریع ورود گلوکز و اسید های آمینه به داخل سلول های عضلانی و تحریک فرآیند گلیکوژنز در این سلول ها به افزایش حجم سلول های عضلانی کمک می نماید و در افزایش سرعت ریکاوری موثر است. همچنین هورمون انسولین با تحریک لیپوژنز باعث افزایش توده چربی نیز می شود(2).  

• هورمون رشد:

هورمون رشد یک هورمون پلی پپتیدی است. این هورمون با افزایش ورود اسید های آمینه به داخل سلول های عضلانی، سنتز پروتئین را در عضلات تحریک می نماید و در افزایش حجم عضلات موثر است و با تحریک لیپولیز باعث کاهش توده چربی نیزمی شود به همین دلیل مورد توجه ورزشکاران قرار گرفته است(5).

• فاکتورهای رشد:

 فاکتورهای رشد عبارتند از: فاکتور رشد فیبروبلاست ( FGFs )، فاکتور رشد هپاتوسیت ( HGF )، فاکتور رشد شبه انسولین ( IGF-1 ) و آنالوگ های آن، فاکتور رشد مکانیکی (MGFs )، فاکتور رشد مشتق شده از پلاکت (PDGF ) و فاکتور رشد  وازکولار- اندوتلیال (VEGF) که این فاکتورهای رشد به دلیل نقش هایی که در افزایش قدرت عضلانی و افزایش عملکرد ورزشی دارند، مورد توجه ورزشکاران قرار گرفته اند(7,6).

پرمصرف ترین هورمون های پپتیدی در میان ورزشکاران

پرمصرف ترین هورمون های پپتیدی در میان ورزشکاران آنالوگ های سنتتیک هورمون رشد هستند که به دو گروه¹ GHRP و²  GHRH تقسیم می شوند.

داروهای گروه  GHRPعبارتند از : GHRP-6، GHRP-2،hexarelin ، alexamorelin،anamorelin ، ipamorelin؛ این پپتایدها با تحریک گیرنده های غده هیپوفیز و مهار فعالیت هورمون سوماتواستاتین باعث ترشح هورمون رشد و تحریک عضله سازی می شوند. برخی از آنها باعث ترشح هورمون کورتیزول و هورمون پرولاکتین نیز می شوند. داروی hexarelin،anamorelin ، ipamorelin  علاوه بر تحریک ترشح هورمون رشد، در ترشح هورمون گرلین نیز موثر هستند که باعث افزایش اشتها و افزایش توده چربی نیز می شوند(10,9,8).

داروهای گروه GHRH عبارتند از: CJC-1295، Sermorelin، Tesamorelin. شایعترین داروی این گروه، داروی پپتایدی CJC-1295 است. CJC-1295 نوعی هورمون با ساختار پروتئینی است که به طور مشترک توسط شرکت آمریکایی زیست فناوری فرآورده های دارویی و بایوسل فارما آمریکا جهت درمان بیماری اختلال و کمبود هورمون رشد در کودکان مورد تحقیق و توسعه قرار گرفت که در نهایت به عنوان یک دارو جهت درمان کمبود هورمون رشد در کودکان، موفق به کسب تاییدیه FDA نشد(11). این هورمون پروتئینی سنتتیک علاوه بر تحریک ترشح هورمون رشد و افزایش توده عضلانی، در تحریک لیپولیز و چربی سوزی نیز موثر است. مصرف این پپتاید باعث ترشح هورمون کورتیزول و پرولاکتین نخواهد شد(12).

¹GHRP:Growth Hormone Releasing Peptide

²GHRH:Growth Hormone Releasing Hormone

References :

1.David R.Mottram, Drugs in sport, , 1996,chapter 2,7

2. O Barroso, I Mazzoni ,O Rabin , Hormone abuse in sports: the antidoping perspective, Asian J Androl 2008; 10 (3): 391-402.

 3.https://www.justice.gov/opa/pr/justice-department-and-federal-partners-announce-enforcement-actions-dietary-supplement-cases

4. https://www.wada-ama.org/en/prohibited-list/prohibited-at-all-times/peptide-hormones-growth-factors-related-substances-and-mimet

5. M Saugy, N Robinson,C Saudan, N Baume, L Avois ,P Mangin, Human growth hormone doping in sport, Br J Sports Med. 2006 Jul; 40(Suppl 1): i35–i39.

6. Goldspink G, Wessner B, Tschan H, Bachl N. Growth factors, muscle function, and doping, Endocrinol Metab Clin North Am. 2010 Mar;39(1):169-81.

7. Guha N, Sönksen PH, Holt RI,IGF-I abuse in sport: current knowledge and future prospects for detection. Growth Horm IGF Res. 2009 Aug;19(4):408-11.

8. Argente J,et al , Growth hormone-releasing peptides: clinical and basic aspects, Horm Res. 1996;46(4-5):155-9.

9. Sigalos JT, Pastuszak AW, The Safety and Efficacy of Growth Hormone Secretagogues. Sex Med Rev. 2017 Apr 8. pii: S2050-0521(17)30032-X.

10.Ilson BE , Jorkasky DK, Curnow RT, Stote RM, Effect of a new synthetic  hexapeptide to selectively stimulate growth hormone release in healthy human subjects. J Clin Endocrinol Metab. 1989 Jul;69(1):212-4.

11. John Henninge, et al, Identification of CJC-1295, a growth-hormone-releasing peptide, in an unknown pharmaceutical preparation,Drug Testing  and Analysis.

12. L Sackmann-Sala,et al , Activation of the GH/IGF-1 axis by CJC-1295, a long acting GHRH analog, results in serum protein profile changes in normal adult subjects, Growth Horm IGF Res. 2009 Dec; 19(6): 471–477.