عوارض کمبود ویتامین d براساس آخرین مطالعات انجام شده

در این مقاله به معرفی و عوارض کمبود ویتامین d می پردازیم.

ویتامین دی چیست؟

ویتامین D یکی از ویتامین های محلول در چربی است که بعد از کشف اثر ضد راشیتیسم روغن کبد ماهی در اوایل قرن بیستم، شناسایی شد. ویتامین کشف شده در روغن ماهی در ادامه ویتامین های A، B و C که پیش از این کشف شده بودند، D نامیده شد. 

این ویتامین،  ویتامین نور خورشید شناخته شده است زیرا مواجهه متوسطی با نور آفتاب معمولا برای اکثر افراد کافی است تا از طریق تابش اشعه ماورای بنفش به پوستشان، کلسترول را به ویتامین D تبدیل کنند.

منبع ویتامین d

ویتامین D به طور طبیعی در فرآورده های حیوانی یافت می شود که غنی ترین آنها روغن ماهی ها است.

به مقدار کم و بسیار متغیر در کره، خامه، زرده تخم مرغ و جگر نیز وجود دارد.

در واقع از طریق رژیم غذایی، ویتامین D غذایی عمدتا از غذاهای غنی شده یا مکمل ها تأمین می شود و منبع اصلی تأمین این ویتامین، نور خورشید است.

عوارض کمبود ویتامین d و بیمری های مرتبط

در طی دو دهه اخیر مطالعات بسیاری روی اثرات ویتامین D در کنترل و پیشگیری از بیماری ها انجام شده است. همانطور که می دانید کمبود ویتامین D به صورت بیماری های استخوانی ریکتز (راشیتیسم) در کودکان و استئومالاسی (نرمی استخوان) در بزرگسالان تظاهر پیدا می کند. اما علاوه بر این بیماری ها، مطالعات نشان می دهند که ویتامین D فواید اسکلتی و غیراسکلتی دیگری نیز دارد.

استئوپروز (پوکی استخوان)

ارتباط بین کمبود ویتامین D و پوکی استخوان به ویژه در افراد مسن، کاملا به اثبات رسیده است. کمبود ویتامین D جذب روده ای کلسیم را سرکوب و تعادل کلسیم را به هم می زند که این امر منجر به کاهش محتوای مواد معدنی و دانسیته استخوان می شود. کاهش دانسیته استخوانی خطر شکستگی و در نتیجه مرگ و میر در افراد مسن را به شکل چشمگیری افزایش می دهد. 

ضعف عضلانی

ضعف عضلانی یکی دیگر از تظاهرات کمبود ویتامین D است و بیماران دچار ضعف و درد عضلانی، کمبود ویتامین D دارند. اختلال در عملکرد و ضعف عضلانی موجب افزایش تعداد زمین خوردنهایی می شود که می توانند منجر به شکستگی لگن شوند. بافت عضلات اسکلتی حاوی گیرنده های ویتامین D هستند و برای حداکثر عملکرد، نیازمند این ویتامین هستند. گزارش شده است که افزایش سطح ویتامین D عملکرد عضلانی را بهبود و  احتمال زمین خوردن را کاهش می دهد.

فشارخون بالا

ویتامین D با فشارخون بالا ارتباط دارد و دیده شده است که کسانی که مکمل ویتامین D مصرف می کنند، فشار خون پایین تری دارند. 

مولتیپل اسکلروزیس (MS)

MS یک بیماری خودایمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین (یک عامل کلیدی در انتقال سیگنال های عصبی) حمله می کند. این بیماری در آب و هوای معتدل شایعتر از آب و هوای گرم است و ساعات تابش آفتاب با شیوع MS ارتباط معکوس دارد که می تواند نشانه اثرات حفاظتی ناشی از ویتامین D باشد. همچنین در افراد دچار MS، دریافت ویتامین D کم است. بر اساس مطالعات انجام شده، ویتامین D نه تنها در بهبود وضعیت سلامتی بیماران مبتلا به MS مؤثر است، بلکه در پیشگیری از این بیماری نیز نقش دارد.

ویتامین D و پیشگیری از بیماری ها

راشیتیسم

تظاهر کمبود ویتامین D در کودکان در حال رشد به شکل راشیتیسم می باشد. این بیماری در اثر اختلال در معدنی شدن استخوان های در حال رشد به وجود می آید. به این صورت که استخوان های نرم و انعطاف پذیر راشیتیسمی قدرت تحمل فشار و کشیدگی را ندارند و خمیده می شوند. دریافت کافی ویتامین D به راحتی از بروز این بیماری پیشگیری می کند.

سرطان

کمبود ویتامین D با افزایش خطر سرطان های خاصی از قبیل کولون، سینه، تخمدان، ریه، کلیه و پروستات ارتباط دارد. ویتامین D یکی از هورمون های مؤثر در تنظیم رشد سلولی است. بسیاری از انواع سلول ها دارای گیرنده های ویتامین D هستند. این گیرنده ها با ویتامین D فعال شده و باعث نرمال شدن عملکرد سلولی و مهار سلولهای سرطانی می شود. در مدل های توموری از قبیل سرطان های ریه، کولون، کلیه، سینه و پروستات، ویتامین D در فعالیت علیه متاستاز نقش دارد. ارتباط حفاظتی بین مقادیر کافی ویتامین D و کاهش خطر سرطان در بسیاری از مطالعات نشان داده شده است.

روماتوئید آرتریت

روماتوئید آرتریت یک بیماری خودایمن است و ویتامین D به عنوان یک سرکوب کننده ایمنی اثرات مفیدی در پیشگیری از این بیماری دارد یعنی می تواند روند پیشرفت خودایمنی را متوقف کند. 

دیابت

گزارش شده است که کمبود ویتامین D ترشحات پانکراس از جمله انسولین را مهار می کند و منجر به اختلال در تحمل گلوکز می شود. بین تابش کم نور آفتاب و کمبود ویتامین D و شیوع بالای دیابت نوع 1 ارتباط وجود دارد و میزان شیوع دیابت در مناطقی که تابش بالای اشعه آفتاب دارند، نزدیک صفر است. 

توبرکولوزیس (سل)

قبل از کشف آنتی بیوتیک ها، دوز بالای ویتامین D به طور گسترده ای برای درمان سل به کار می رفت. مطالعات نشان داده اند که بیماران دچار سل کمبود ویتامین D دارند. اخیرا کشف شده است که کمبود ویتامین D در نتیجه مصرف رژیم گیاهخواری، یک فاکتور خطر مستقل برای سل در جنوب آسیا است. مطالعات نشان می دهند که ویتامین D در بیماران مبتلا به سل، ایمنی بدن نسبت به خانواده باکتری هایی که منجر به سل می شوند را افزایش می دهد.

کمبود ویتامین D یک مشکل جهانی است و تعداد زیادی در سراسر دنیا از کمبود ویتامین D رنج می برند. متاسفانه با وجود ارتباط تنگاتنگ بین ویتامین D با سلامت انسان، دریافت ناکافی این ویتامین، چه از نظر پزشک و چه بیمار، کمتر به عنوان یک مشکل در نظر گرفته می شود. ولی با توجه با شیوع روزافزون کمبود این ویتامین، آگاهی و توجه بیشتری به ویژه از سوی محققان، پزشکان و متخصصین تغذیه انتظار می رود.