اختلال عاطفی فصلی چیست و در چه افرادی بروز می کند؟

اختلال عاطفی فصلی (Seasonal affective disorder) یکی از زیرمجموعه های افسردگی فصلی است که معمولا طی ماه های زمستان اتفاق می افتد. اپیزود های افسردگی مرتبط با تابستان نیز ممکن است رخ دهد، اما نسبت به اپیزودهای زمستانی این اختلال شیوع کمتری دارد.

در واقع  اختلال عاطفی فصلی می تواند به عنوان زیرمجموعه ی اختلال خلق در افرادی تعریف شود که در بیشتر سال از سلامت روان برخورداراند اما در زمستان علائم افسردگی را تجربه می کنند.

علائم بالینی اختلال عاطفی فصلی به شرح زیر می باشد

• تمایل فراوان به کربوهیدرات
• خواب آلودگی بیش از حد (اختلال پرخوابی)
• سستی و بیحالی و کاهش انرژی
• اشتهای افزایش یافته
• افزایش وزن
• کج خلقی
• از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که زمانی لذت بخش و رضایت بخش بودند
• داشتن افکار خودکشی و احساس گناه
• تغییر در ریتم شبانه روزی

چرا اختلال عاطفی فصلی رخ می دهد؟

از جمله علل بروز علائم اختلال عاطفی فصلی که به طور ویژه در زمستان رخ می دهد، کاهش نور خورشید است. در بسیاری از مطالعات ارتباط میان کمبود ویتامین D و این اختلال دیده شده است.

اصلی ترین منبع دریافت ویتامین دی، اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید می باشد.

از آنجایی که نور در فصل زمستان محدود می شود و ساخت ویتامین D در بدن کاهش پیدا می کند، ریسک بروز افسردگی های فصلی افزایش می یابد.

سطوح ویتامین دی نرمال بین 50 تا 160 نانومول در لیتر می باشد. سطوح 25-50 نانومول در لیتر به عنوان سطوح ناکافی و سطوح کمتر از 25 نانومول در لیتر به عنوان کمبود تعریف می شوند.

چه افرادی بیشتر در خطر ابتلا به اختلال عاطفی فصلی هستند؟

1. افراد مسن

از آنجایی که ساخت ویتامین D در افراد مسن کاهش پیدا می کند و این افراد بیشتر در معرض کمبود این ویتامین قرار دارند، این افراد بیشتر در معرض خطر هستند.

2. افراد با پوست تیره و زنان

کمبود ویتامین دی به عنوان یک مشکل جهانی شناخته شده است و تقریبا 14% جمعیت دنیا دارای سطوح ناکافی ویتامین دی می باشند.

ارتباط ویتامین D با اختلالات خلقی

ویتامین دی برای تولید سروتونین مهم است. هورمون سروتونین انواع عملکردهای شناختی مثل خلق، تصمیم گیری، رفتار اجتماعی و ... را تنظیم می کند؛ و احتمالا افسردگی با سطوح پایین تر ویتامین دی در پی کاهش سروتونین رخ می دهد.

در فصل پاییز و زمستان روشنایی و نوری که افراد دریافت می کنند، کمتر از فصل های بهار و تابستان است، در نتیجه سطح  ویتامین D و نهایتا سروتونین پایین می آید.

 این مسئله که SAD وقتی اتفاق می افتد که روزها شروع به تاریک شدن می کنند و نور خورشید در پایین ترین حد خود قرار دارد، تصادفی نیست! سلامت و خلق و خو به شکل پیچیده ای به قرار گرفتن در معرض نور گره خورده است و ویتامین دی و سروتونین در اینجا نقش مهمی را ایفا می کنند.

در مطالعات متعدد مشخص شده است که در افرادی که کمبود ویتامین D دارند، این اختلال عاطفی و فصلی بیشتر دیده شده است، همانطور که در بروز افسردگی معمولی نیز کمبود این ویتامین موثر است.

درمان اختلال عاطفی فصلی

در بسیاری از مطالعات به نقش درمانی ویتامین Dدر بهبود نشانه های افسردگی پرداخته اند. نتایج بسیاری از آنها، حاکی از وجود ارتباط معنا دار بین سطوح پایین ویتامین دی با افزایش ریسک افسردگی بوده است و نتایج نشان می دهندکه  مصرف مکمل ویتامینD  می تواند نقش موثری در بهبود نشانه های افسردگی از قبیل خلق و خوی افسرده و پایین بودن سطح انرژی بدن داشته باشد.

طبق یافته ها نوردرمانی نیز می تواند تولید ویتامین دی را در این بیماران افزایش داده و سبب بهبود خلق و خوی این افراد شود. این مسئله احتمالا نقش مهم کمبود ویتامین D را در پیشرفت SAD نشان می دهد.

البته درمان این اختلال بنا به تشخیص پزشک متخصص می تواند نوردرمانی، مکمل یاری با ویتامین D ، داروهای ضدافسردگی، مشاوره یا ترکیبی از این موارد باشد.

اما در این روزها که ما مجبور هستیم در خانه بمانیم و از نور خورشید بی بهره ایم، مصرف منابع غنی از ویتامین دی مانند برخی ماهی های چرب، روغن ماهی، تخم مرغ، برخی قارچ ها و ... و همچنین دریافت مکمل آن، می تواند سلامت روان ما را بهبود ببخشد و می توان از آن به عنوان یک راه حل ساده و ارزان برای بسیاری از افرادی که در معرض خطر افسردگی و احتمالا اختلالات روانی هستند، بهره برد.

کلام آخر

اختلال عاطفی فصلی (Seasonal affective disorder) یکی از زیرمجموعه های افسردگی فصلی است که معمولا طی ماه های زمستان به دلیل کاهش نور خورشید رخ می دهد. کاهش نور خوشید به معنای کاهش ساخت ویتامین D در بدن است.

کاهش ویتامین D سبب افت هورمون سروتونین می شود. سروتونین هورمونی است که کاهش آن با اختلالات روحی بسیاری گره خورده است.