دیابت بارداری چیست و چه خطرهایی مادر را تهدید می کند؟

در بدن هر فردی مقداری انسولین تولید می شود که کربوهیدرات را در بدن هضم می کند. بدن فردی که دچار دیابت است  نمی تواند این کربوهیدرات ها را بسوزاند و قند در خون انباشته می شود، افزایش بیش از حد قندها، فرد را درگیر بیماری دیابت می کند. حال این سوال پیش می آید که دیابت چیست  و بیماری دیابت چند نوع است؟

دیابت نوع یک و دو و دیابت بارداری که ما در این مقاله سعی داریم، دیابت بارداری و خطرهایی که مادر را تهدید می کند را مورد بررسی قرار دهیم.

دیابت بارداری یا حاملگی چیست؟

دیابت بارداری نوعی بیماری است که زنان باردار را مبتلا می کند و زمانی اتفاق می افتد که قند خون در بدن مادر بالا می رود.

از دلایل این بیماری هورمون هایی هستند که از جفت ترشح می شوند و اثرات ضد انسولینی دارند. به طور معمول لوزالمعده یا پانکراس برای کنترل قند خون، انسولین ترشح می کند ولی وقتی این کار مختل شود و سطح قند خون در بدن افزایش یابد، این بیماری پیش می آید. در واقع این بیماری بدون داشتن سابقه دیابت و معمولاً بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری در بدن مادران باردار پدیدار می شود و اگر کنترل نشود به دیابت نوع ۲ تبدیل می شود. درمان دیابت بارداری باید زیر نظر پزشک باشد تا فرزندی سالم به دنیا بیاید.

عوارض دیابت بارداری برای مادر و جنین

وقتی مادر به دیابت بارداری مبتلا می شود هم برای مادر و هم برای جنین خطرساز است. از عوارض بیماری دیابت بر روی مادر و جنین می توان گفت:

دیابت بارداری می تواند بر روند رشد جنین تاثیر بگذارد و در ماه های اول بارداری حتی می تواند منجر به سقط شود.

دیابت بارداری می تواند باعث شود که نوزاد ناقص به دنیا بیاید. نقص های مادرزادی می توانند بر اعضای بدن جنین از جمله مغز و قلب تاثیر زیادی داشته باشند.

دیابت بارداری سبب می شود که در ماه دوم و سوم، جنین بیش از حد رشد کند و نوزاد با اضافه وزن به دنیا بیاید.اضافه وزن و چاقی نوزاد، خطرات هنگام زایمان را افزایش می دهد و مادر مجبور به عمل سزارین می شود. وزن زیاد نوزاد منجر به تعویق افتادن زمان زایمان می شود که این خود خطرات دیگری را به بار می آورد.

در واقع وقتی جنین در شکم مادر بیش از حد نیاز تغذیه کند، مقدار انسولین خونش زیاد می شود و بعد از زایمان، نوزاد با کاهش قند خون ناگهانی مواجه می شود.

همچنین دیابت بارداری در مادران موجب فشار خون شدید و مسمومیت بارداری می شود که زندگی مادر و جنین را به خطر  می اندازد و منجر به بستری شدن آنها در بیمارستان و مراقبتهای ویژه می شود.

چه افرادی مستعد ابتلا به دیابت بارداری هستند و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

زنانی که اضافه وزن دارند در زمان بارداری، بدنشان برای ابتلا به بیماری دیابت آمادگی لازم را دارد. همچنین اگر در خانواده فرد باردار سابقه بیماری دیابت موروثی باشد، بیشتر از بقیه افراد، مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

خانمهای بالای ۲۵ سال و مادرانی که در حاملگی قبلیشان دچار دیابت بارداری بوده اند و یا قند خون غیر معمولی داشتند  زمینه مناسبی را برای ابتلا به این بیماری دارند.

وزن زیاد جنین که در بعضی مواقع به ۴ کیلوگرم هم می‌رسد زمینه مناسبی را برای ابتلا فراهم می کند.

اگر مادری سابقه تولد فرزند مرده را داشته باشد احتمال وقوع این مشکل بالاتر می رود.

طبق مطالعات انجام شده، مصرف ۱۰% فیبر بیشتر احتمال ابتلا به این بیماری را می تواند کاهش دهد.

انجام فعالیتهای ورزشی مانند شنا و پیاده روی مداوم می تواند میزان قند خون را به نقطه مطلوب برساند. اگر مادران باردار قبل از شروع این دوران به مدت تقریباً ۴ ساعت فعالیت بدنی داشته باشند، از خطر ابتلا به این بیماری می‌توانند پیشگیری کنند.

علائم دیابت بارداری و تشخیص آن

هرعلامتی در بدن مادر می تواند نشان از موضوعی مهم باشد.

نشانه های قند در بارداری در بیشتر مواقع خود را نشان نمی دهند و یا اگر خودشان را نشان دهند،توسط مادران نادیده گرفته می شوند تا اینکه با مراجعه به پزشک و آزمایشهای پیاپی دیابت بارداری تشخيص داده می شود.علائم دیابت بارداری شامل موارد زیر است:

تشنگی زیاد

تشنگی امری طبیعی است ولی تشنگی بیش از حد معمول یکی از عوامل دیابت بارداری است. مادران باردار هنگامی که وارد سه ماهه سوم می شوند این نشانه را از خود بروز می دهد.اگر باردار هستید و در شرایط معمولی قرار دارید و غذای تند یا شور نخورده اید و یا دچار گرما و تعریق زیاد نشده اید، تشنگی شما شک برانگیز است و احتمالاً به دیابت بارداری مبتلا شده اید.

تکرر ادرار

وقتی زیاد تشنه می‌شوید پس مسلماً آب بیشتری می نوشید و کلیه هایتان بیشتر تلاش می کنند تا قند خون بدنتان را کاهش دهند.این مسئله عادی است ولی باز هم باید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.زمانی که تشنگی، خشکی دهان و تکرر ادرار در کنار هم قرار بگیرند، می‌توانید نتیجه بگیرید که دیابت بارداری دارید.

خستگی فراوان

بی‌حالی های مکرر و نداشتن توان لازم برای انجام کارهای روزانه می تواند دلیلی بر دیابت بارداری باشد.البته هنگامی که از خواب بیدار می‌شوید و کمی خسته به نظر می رسید، این امری طبیعی است و به خاطر بارداری شما است ولی باز بهتر است مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید تا اگر به دیابت بارداری دچار شده اید بتوانید به سرعت آن را مهار کنید.

حالت تهوع

یکی از نشانه‌های مهم دیابت بارداری حالت تهوع است. هرچند که می تواند طبیعی باشد ولی باز باید راجع به این موضوع با پزشک خود صحبت کنید تا در این رابطه رژیم غذایی مناسبی به شما ارائه نماید.

تاری دید

اگر در این دوران احساس کردید که چشمانتان تار می بیند، شاید مشکل دیابت بارداری است. افزایش قند خون، رگهای درون چشم را تحت تأثیر قرار می دهند. اگر احساس تاری چشمانتان بعد از چند روز برطرف نشد، آن را جدی بگیرید و پیگیری کنید.

قارچ های واژینال و مثانه

اگر به دیابت بارداری مبتلا شده اید ممکن است در هفته های آخر، ترشحات و قارچ های مفید در واژن و مثانه شما عفونی بشوند که در این صورت متاسفانه گلبولهای سفید هم نتوانسته اند کاری برایتان انجام دهند.

آزمایشهای تشخیص دیابت بارداری

آزمایش دیابت بارداری همان تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) است که تقریباً ۲ ساعت طول می کشد. برای انجام این آزمایش باید ۸ تا ۱۲ ساعت چیزی نخورده باشید و ناشتا باشید.

ابتدا از شما خون لازم  برای انجام آزمایش را می گیرند و بعد یک نوشیدنی حاوی گلوکز به شما می دهند، و بعد از یک یا دو ساعت دوباره از شما خون می گیرند و میزان قند خون را بررسی می کنند. اگر در این آزمایش مقدار قند خون شما mg/dl ۱۴۰یا بیشتر باشد، به احتمال ۸۰ % شما به دیابت بارداری مبتلا هستید و اگر این عدد زیر ۱۳۰ باشد به احتمال زیاد دیابت ندارید.

ولی اگر مقدار قند خون بیش از  dL/mg  130 باشد، نیاز به تکرار آزمایش ناشتا دارید تا نتیجه دقیق تر مشخص شود.

در آزمایش هموگلوبین( AIC) یا آزمایش قند بلند مدت که برای تشخیص دیابت بارداری است،آزمایشگاه میزان قند خون بلند مدت را به صورت میانگین در چند ماه بررسی می کند.

قند خون در بارداری باید چه عددی باشد؟

سطح قند خون در سه ماهه اول بارداری:

اگر میزان قند خون ناشتا زیر یا برابر ۱۰۰ باشد، قند خون طبیعی است.

اگر میزان قند خون ناشتا ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد، دیابت بارداری مخفی است و اگر بالاتر یا مساوی ۱۲۶ باشد، بیماری دیابت واضح است.

اگر میزان قند خون بین ۹۲ تا ۱۰۰ باشد، اختلال عدم تحمل گلوکز وجود دارد.

سطح قند خون در سه ماهه دوم بارداری:

اگر میزان قند خون زیر ۱۴۰ باشد، قند خون طبیعی است.

اگر بالاتر یا مساوی ۲۰۰ باشد، دیابت تشخیص داده می شود.

اگر بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ باشد، باید آزمایش تحمل گلوکز خوراکی با ۱۰۰ گرم محلول در آب، انجام شود و تفسیر این تست به این صورت است:

 میزان قند خون ناشتا بالاتر از ۹۵

میزان قند خون ۱ ساعت بعد از مصرف گلوکز بالاتر از ۸۰

میزان قند خون ۲ ساعت بعد از مصرف گلوکز بالاتر از ۱۵۵

میزان قند خون ۳ ساعت بعد از مصرف گلوکز بالاتر از ۱۴۰ باشد

مادر قطعاً به دیابت بارداری مبتلا شده است.

آیا دیابت بارداری درمان دارد؟

اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید با تغییراتی در سبک زندگی خود می توانید زایمانی موفق داشته باشید.

باید در این مدت با مشورت پزشک تغذیه،یک رژیم غذایی مفید برای دیابت بارداری خود داشته باشید.

عدم خوردن صبحانه در طولانی مدت این بیماری را تشدید می‌کند.

باید وعده های غذایی خود را همراه با کیفیت عالی از ۳ وعده بیشتر کنید که باعث وزنگیری مناسب شما و جنین شود.

انجام فعالیت های ورزشی البته زیر نظر پزشک می تواند احتیاج به دار‌وی دیابت( قرص یا تزریق انسولین) را کم کند.

اگر سابقه ورزش کردن دارید، روزانه ۳۰ دقیقه و ۴ تا ۵ روز در هفته ورزش کنید ولی اگر سابقه ندارید از روزی ۱۵ دقیقه شروع کنید.

چگونه دیابت بارداری را کنترل کنیم؟

با ایجاد تغییراتی در روش زندگی و همچنین انجام فعالیت ورزشی و رژیم غذایی مناسب و افزایش دفعات خوردن غذای با کیفیت، می توانید تأثیر فوق‌العاده ای در مهار دیابت بارداری خود داشته باشید.

همچنین با استفاده از دستگاه گلوکومتر در منزل و ثبت و چک کردن مداوم قند خون و در میان گذاشتن آن با پزشک می توانید دیابت خود را کنترل کنید.

نکات رژیم غذایی دیابت بارداری

برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب دیابت بارداری باید به نکات زیر توجه کنید:

طبق نظر پزشکان وعده های غذایی خود را بیشتر و حجم آن را کم کنید.

در برنامه غذایی دیابت بارداری باید کربوهیدرات کمتری نسبت به همیشه مصرف کنید.

خوردن مواد غذایی حاوی فیبر نظیر غلات سبوس دار، سبزیجات، حبوبات به کنترل قند خون کمک می نماید و می توانند از افزایش بیش از حد قند خون پیشگیری کنند.

مواد غذایی پروتئینی مانند تخم مرغ، پنیر،کره بادام زمینی و آجیل مصرف کنید که احساس سیری را در شما تقویت می کنند و کنترل بهتری می توانید بر دیابت بارداری خود داشته باشید.

هیچ کدام از وعده غذایی خود را حذف نکنید تا قند خون ثابتی داشته باشید.

همیشه صبحانه بخورید، چون عدم خوردن صبحانه می تواند تعادل قند خون شما را برهم بزند.

مواد غذایی فیبردار مانندسبزیجاتی و نان‌هایی که از غله کامل تهیه شده اند و همچنین حبوبات

خوردن مواد قندی مانند غذاها و نوشیدنی های شیرین شده، نوشابه، آب میوه و چای طعم دار را محدود کنید و حتی قطع کنید.

توصیه های پزشک تغذیه را در درمان دیابت بارداری خود جدی بگیرید.

آیا دیابت بارداری بر روی جنسیت جنین اثرگذار است؟

بر اساس مطالعات و تحقیقات به عمل آمده، مشخص شده است که جنسیت جنین و سن مادران دیابتی تأثیر بیشتری در به وجود آمدن دیابت بارداری دارد.

مادران بارداری که بالای ۳۵ سال سن دارند و فرزندشان پسر است، بیشتر از مادران بارداری که فرزند دختر دارند، به دیابت بارداری مبتلا می شوند.

در این راستا یکی از دانشمندان دانشگاه تورنتو کانادا بیان کرده است که دیابت بارداری به خاطر ترکیبی از ناهنجاری های اساسی و موقتی متابولیکی در دوران بارداری نادر اتفاق می افتد.

آیا دیابت بارداری بر روی حرکت جنین مؤثر است؟

طبق بررسی عملی سلامت مادران و جنین مشخص شده است که دیابت بارداری بر روی حرکت و سلامت جنین مؤثر است.

مادران مبتلا به دیابت بارداری در سه ماهه سوم می توانند حرکت جنین و سلامت آن را بررسی کنند.

چند روش برای آزمایش حرکت جنین در منزل وجود دارد:

در روش اول مادر به بغل دراز می‌کشد و تعداد حرکت جنین را می‌شمارد.اگر جنین در ۲ ساعت، ۱۰ بار حرکت کرد، دلیل بر سلامت جنین است.

روش دوم این گونه است که مادر ۳ بار در هفته به مدت ۱ ساعت به حرکت جنین دقت می کند.حرکت جنین باید مساوی یا بیشتر از روز قبلش باشد که نشان دهنده سلامت جنین است.

روشهای تخصصی دیگری نیز توسط پزشک انجام می‌شوند که بررسی سلامت جنین را در دوران دیابت بارداری مورد بررسی قرار می دهند.

مطلب پایانی

در این مقاله به بررسی رفتارهای دیابت بارداری و طریقه درمان آن پرداختیم تا هم با روش خانگی و هم با مراجعه به پزشک متخصص و بکارگیری دستورات لازم بتوانید دوران بارداری شیرینی را تجربه کنید و فرزندی سالم به دنیا آورید.