راههای پیشگیری از کبد چرب برای افراد مستعد به ابتلا

برنامه غذایی سالم، متعادل و متنوع نقش مهمی در داشتن بدنی سالم و روانی شاد دارد و در پیشگیری از بسیاری ها از بیماری ها موثر می باشد.

بیماری کبد چرب، بیماری شایعی است که به دلیل جمع شدن بیش از حد توده چربی در کبد ایجاد می‌شود. سبک زندگی سالم نقش مهمی در پیشگیری از بیماری کبد چرب دارد. 

انواع کبد چرب

کبد چرب به دو نوع الکلی و غیرالکلی تقسیم می‌شود.

۱- کبد چرب الکلی (AFLD)

این نوع بیماری با مصرف الکل و مشروبات الکلی به وجود می‌آید و کبد را در معرض خطر قرار می دهد. کبد چرب الکلی دو نوع است:

کبد چرب الکلی ساده

این مرحله از بیماری با الکل مرتبط است ولی فعلا خطری ندارد و هنوز التهابی در کبد ایجاد نشده است و با قطع مصرف الکل شرایط بهبود می‌یابد.

کبد چرب استوئوهپاتیت الکلی(AFLD)

این بیماری همان هپاتیت الکلی است که در صورت ادامه مصرف الکل و مشروبات الکلی به نارسایی کبد و سیروز کبدی تبدیل می‌شود.

۲- کبد چرب غیر الکلی

کبد چرب غیر الکلی، نوع دیگری از این بیماری است که کبد در اثر تجمع چربی ملتهب می‌شود و ارتباط همسویی با چاقی، دیابت و کلسترول خون بالا دارد که شامل دو نوع است.

کبد چرب غیر الکلی ساده

معمولاً کبد چرب غیرالکلی ساده علامت خاصی ندارد و زیاد خطرناک نیست و به سلول‌های کبدی آسیب جدی وارد نمی‌شود.

کبد چرب ساده استئاتوهپاتیت(NASH)

در این مدل وقتی کبد چرب شود ملتهب می‌شود و صدمه می‌بیند و خطرات آن بسیار جدی است و منجر به بیماری‌هایی از جمله سرطان کبد و سیروز کبدی می‌شود.

۳- کبد چرب حاد بارداری(ALFP)

این بیماری در سه ماهه آخر بارداری اتفاق می‌افتد و مشکلات زیادی برای مادر و نوزادش به وجود می‌آورد و از عوارض آن می توان به درد در بالای شکم، خستگی، خواب‌آلودگی و زردی پوست اشاره کرد.

مراحل پیشرفت بیماری کبد چرب

گرید 1

اولین و ساده‌ترین نوع آن گرید ۱ است که به دلیل خوردن غذاهای ناسالم بوجود می‌آید و با تغییر در رژیم غذایی و انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه به طور کامل برطرف می‌شود.

گرید 2

گرید ۲ که مقداری مشکل ساز است ولی باز هم با تغذیه مناسب و ورزش، کبد چرب به حالت اولیه خود باز می‌گردد.

گرید 3

نوع دیگر که زنگ هشداری است برای افراد مبتلا به گرید ۱ و ۲،گرید ۳ است و درصورت داشتن رژیم غذایی سالم  و مناسب و انجام فعالیت‌های ورزشی، این بیماری بهبود پیدا می‌کند.

گرید 4

در گرید ۴ که وخیم‌ترین حالت ممکن است و  به سیروز کبدی معروف است، اگر بیمار برای بهبودی این وضعیت تلاش نکند منجر به از دست دادن کبد می‌شود و به پیوند کبد محتاج می‌گردد.

عوامل موثر در  ایجاد کبد چرب

بعضی از عوامل محیطی مثل کلسترول بالا، سندروم متابولیک، مقاومت به انسولین،کاهش وزن ناگهانی، هپاتیت C، تری‌گلیسیرید بالا، ديابت، چاقی و عوامل ژنتیکی، موجب تجمع چربی در بافت کبد می‌شوند و عملکرد اصلی کبد که تولید صفرا برای تجزیه چربی‌های داخل کبد است را مختل می‌کند. ازدياد چربی موجب التهاب کبد می‌شود و موجب بروز بیماری کبد چرب می شود.

نقش رژیم غذایی در ابتلا به کبد چرب

از دلایل بروز این بیماری، استفاده مکرر و فراوان از چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها است.

کربوهیدرات

مصرف زیاد کربوهیدرات‌های تصفیه نشده، چربی را داخل کبد انباشته می‌کند و همین امر سبب ایجاد کبد چرب می شود.

 مقاومت به انسولین

در کبد این دسته از افراد به دلیل درصد زیاد انسولین در بدن، چربی‌ها در کبد ذخیره می‌شوند و در نهایت موجب بیماری کبد چرب می‌شود.

 اضافه وزن

افرادی که وزن زيادی دارند و چربی، اطراف شکمشان را فرا گرفته، کبدشان مستعد چربی است در نهایت به بیماری کبد چرب مبتلا می‌شوند.

 اختلال روده

هرگاه باکتری‌های موجود در روده تعادلشان به هم بخورد، در واقع دلیلی برای چرب شدن کبد است.

نوشیدنی‌های قندی

مصرف آب میوه های صنعتی و نوشابه‌هایی که با فروکتوز بالایی شیرین شده‌اند، یکی از عوامل ابتلا به کبد چرب هستند.

مصرف میوه

اکثرمیوه‌ها با اینکه ویتامین بسیار بالایی دارند ولی مصرف بیش‌از اندازه آنها موجب صدمه به کبد می‌شود و خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش می‌دهند.

خطرات و عوارض کبد چرب چیست ؟

پیشرفت بیماری کبد چرب می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به بار آورد. این بیماری با عوارض و خطراتی نظیر سرطان، سیروز کبدی، هپاتیت الکلی همراه است.

سرطان کبد

از عوارض کبد چرب سرطان است که امکان دارد یا از درون کبد و يا حتی از اندام‌های دیگر خود را نشان دهد. افرادی که الکل و مشروبات الکلی فراوانی استفاده می‌کنند بیشتر در معرض خطر هستند. علائم سرطان کبد عبارتند از:

تب، استفراع، کاهش وزن زیاد، درد در ناحیه شکم، خارش، بزرگ شدن طحال و کبد و یا هر دو،کمر درد، خستگی، یرقان یا زردی، درد در ناحیه کتف راست، ورم کردن شکم و آب آوردن آن، پررنگ شدن رگهای زیر پوست شکم، کاهش قند خون، افزایش کلسترول و کلسیم.

 سیروز کبدی

سیروز کبدی خطرناک ترین مرحله از بیماری کبد چرب است که طی سال‌های طولانی اتفاق می‌افتد. در این مرحله بافت سالم کبد زخم می‌شود و نارسایی کبدی اتفاق می‌افتد. البته این مدل از بیماری کبد چرب در مراحل اولیه علامت خاصی از خود نشان نمی‌دهد. برخی از نشانه‌های اولیه سیروز کبدی عبارتند از:

خستگی و ضعف، بیخوابی، حالت تهوع، بی‌اشتهایی،کاهش وزن، احساس درد در کبد، نمایان شدن مویرگهای خونی در قسمت بالای شکم، قرمزی کف دست ها، ورم مچ پا یا مچ دست، نفخ شکم، زردی و یرقان.

نشانه‌های پیشرفته بیماری سیروز کبدی عبارتند از:

سرگیجه، ریزش مو، کاهش میل جنسی، خونریزی لثه، انقباض عضله ها، درد در شانه سمت راست، خون دماغ شدن، ریزش مو، تنگی نفس، تیره شدن رنگ ادرار، مدفوع سیاه رنگ و یا خیلی کم رنگ، فراموشی، تب دائمی همراه با عفونت، افزایش ضربان قلب، بی‌اشتهایی و حالت تهوع است.

هپاتیت الکلی

یکی دیگر از عوارض کبد چرب الکلی هپاتیت الکلی است که در اثر مصرف الکل در طولانی مدت باعث التهاب کبد می شود. وقتی الکل مصرف شده در کبد تجزیه می‌شود، مواد سمی تولید می‌کند که این مواد به سلول‌های کبدی صدمه وارد می‌کنند و در نهایت منجر به التهاب کبد می شوند.

از جمله نشانه‌های هپاتیت الکلی عبارتند از:

بی اشتهایی، تب، زردی، خونریزی یا کبودی، خستگی، کاهش وزن، استفراغ.

برای پیشگیری از کبد چرب چه می توان کرد ؟

اکثر پژوهشگران و پزشکان معتقد هستند که کبد چرب تقریباً یک بیماری همه گیر است که هیچ درمان کامل و قطعی ندارد، اما با رعایت پاره ای از نکات طلایی می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد.

سن همه افراد جامعه رو به افزایش است، که در سنین پایین‌تر به دلیل تحرک و فعالیتهای بدنی بسیار، چربی های وارد شده به بدن توسط آنزیم های کبد تجزیه می‌شوند و در بدن به انرژی تبدیل می‌شوند. ولی سبک زندگی غلط باعث می‌شود که افراد تقریبا از سن ۳۰ سالگی که تحرک بدن کم می‌شود، بدن و کبد مستعد ذخیره چربی می شوند.

 افزایش وزن یکی از دلایل تجمع چربی ها در بدن است. قبل از اینکه دچار این بیماری دردسرساز شوید با انجام فعالیت های ورزشی که ضربان قلب را افزایش می‌دهد و همچنین با رعایت یک رژیم غذایی مناسب می‌توانید بدن خود را در مقابل این بیماری محافظت کنید.

از جمله عواملی که موجب پیشگیری از کبد چرب می‌شوند عبارتند از:

 کاهش وزن

اضافه وزن و چربی زیاد در بدن مخصوصاً در اطراف شکم، دلیل اصلی این بیماری است. پس با کاهش مقداری از وزن خود می‌توانید موجبات پیشگیری از کبد چرب را فراهم کنید.

ورزش

یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از ابتلا به کبد چرب، ورزش است.

معرفی ورزش های مناسب در کبد چرب

پیاده‌روی

همانگونه که اشاره کردیم چاقی نقش اساسی در خطر ابتلا به کبد چرب ایفا می‌کند. پیاده‌روی مداوم و منظم ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت در روز از بهترین راههای سوزاندن کالری و پیشگیری از ابتلا به کبد چرب است.

دوچرخه سواری

دوچرخه سواری ورزشی فوق‌العاده لذت بخش و با نشاط است و در عین حال به سوختن چربی‌های اضافی و مضر در بدن کمک بسیاری می‌کند.

همچنین موجب کاهش آلودگی هوا و حفظ سلامت شهروندان می‌شود.

 بدنسازی

ورزش بدنسازی برای افرادی که اضافه وزن بیش از حد دارند فوق‌العاده است. همچنین به داشتن اندامی قدرتمند و عضلاتی پرورش یافته کمک می‌کند و حتماً باید زیر نظر مربی بدنسازی انجام شود.

شنا کردن

اصلی‌ترین مزیت شنا کردن این است که تاثیر منفی بر وضعیت مفاصل بدن ندارد و حتی عملکرد عضلات را بهتر می‌کند. این ورزش میزان کالری که می سوزاند در هریک ساعت شنا حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ کالری است.

 تکواندو

در ورزش تکواندو در هر یک ساعت ۷۵۲ کالری در یک فرد با وزن ۸۰ کیلوگرم سوزانده می‌شود. یک فرد ۱۰۰ کیلوگرمی ۹۳۷ کالری می‌سوزاند.

 اسکیت

این ورزش در افرادی که حرفه‌ای نیستند و به صورت تفریحی ورزش می‌کنند،۶۸۳ کالری سوزانده می‌شود.

 طناب زدن

این ورزش فواید زیادی دارد و هماهنگی زیادی بین اجزای بدن ایجاد می‌کند و هماهنگی دست و چشم‌ها را شامل می‌شود و با انجام آن فرد متوجه می‌شود که چیزی فراتر از یک ورزش ابتدایی است و بین ۷۰۰ تا ۱۱۰۰ کالری در هر ساعت می‌سوزاند.

بسکتبال

ورزش بسکتبال برای افرادی که حدود ۱۰۰ کیلوگرم وزن دارند در هر یک ساعت ۷۲۸ کالری می سوزاند و فردی که ۸۰ کیلوگرم است حدود ۵۸۴ کالری می‌سوزاند.

البته ورزشهای سبک تری نیز وجود دارد، از جمله نرمش و ایروبیک که می‌تواند برای همه سنین مورد استفاده قرار بگیرد.

نقش مکمل ها و دارو در پیشگیری و درمان کبد چرب

انواع خاصی از داروها هستند که برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب موثر هستند و تاثیر مستقیمی بر روی چربی سوزی بدن دارند ولی به صورت خودسرانه نباید مصرف شوند و حتماً باید زیر نظر پزشک باشند مانند:

متفورمین و تیازولیدین ها

استاتین‌ها و ایزیتیب‌ها

و مکمل‌هایی نظیر ویتامینE، ویتامینD ، امگا3، ال کارنیتین و کورکومین ( عصاره زردچوبه ) برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب و کاهش چربی درون کبد موثر هستند.

برای جلوگیری از کبد چرب چه بخوریم و چه نخوریم؟

رژیم غذایی در پیشگیری از ابتلا به کبد چرب خیلی مهم است و کمک فراوانی به چربی سوزی کبد می‌کند.

تغییر روش زندگی، سبک تغذیه و پیروی از غذاهای مدیترانه‌ای، خطر ابتلا به کبد چرب را کاهش می‌دهد و همچنین برای بیماری‌های قلبی مفید است.

جایگزین‌کردن کربوهیدرات‌های تصفیه شده مضر مثل: غذاهای شیرین با فروکتوز بالا، با چربی‌های مفید مثل روغن زیتون و انواع آجیل.

 استفاده نکردن از چربی‌های اشباع شده و چربی ترانس که مقاومت در مقابل انسولین را کاهش می‌دهد.

حذف کامل مصرف الکل که موجب نارسایی کبد می‌شود.

مصرف قند و شکر و نمک محدود شود.

کم کردن مصرف غذاهای سرخ کردنی و فست فود.

 محدود کردن استفاده از رنگ‌های غذایی مصنوعی، قندهای مصنوعی، ادویه‌ها، مصرف انواع مواد غذایی، میوه‌جات و سبزیجاتی که باعث کاهش چربی‌های انباشته شده در کبد می‌شوند و عملکرد این ارگان را بهبود می‌بخشند که شامل مواد غذایی زیر هستند:

آووکادو، سیب سبز،گریپ فروت، دارابی، پاپایا، لیمو ترش، کنگر فرنگی، موز، گردو، قهوه، بادام زمینی، بادام تلخ، عناب، خربزه، طالبی، انواع کلم، چغندر، رزماری چای، سویا.

حرف آخر

در این مقاله متوجه شدید که اگر در همان مراحل اولیه بتوانید چربی کبد را شناسایی کنید و تحت کنترل خود قرار دهید شانس زیادی در مهار و پیشگیری از ابتلا به کبد چرب دارید، پس باید همیشه بر سلامت خود نظارت داشته باشید.