اختلالات خوردن در زنان ورزشکار

در طول 30 سال گذشته ورزش زنان رشد چشمگیری داشته است. برخلاف باور عموم، برخی از زنان ورزشکار به شکل بدنشان بسیار حساس بوده و برای حفظ آن دست به هر کاری می زنند.

 برخی از مطالعات نشان داده اند احتمال بروز اختلال تغذیه یا اختلالات خوردن در زنان ورزشکار بیش از سایر افراد می باشد. بنابراین توجه به این موضوع بسیار اهمیت دارد.

 در این مقاله به معرفی اختلالات تغذیه به ویژه در زنان ورزشکار و راههای مقابله با آن می پردازیم .

آنچه در این مقاله می خوانید

اختلال تغذیه چیست و چرا شناخت آن اهمیت دارد؟

به مجموعه ای از شرایط روحی و روانی که منجر به شکل گیری عادت های ناسالم تغذیه ای می شود اختلالات تغذیه ای یا اختلالات خوردن می گویند.

 این اختلالات در ابتدا با وسواس به غذا خوردن، وزن و شکل بدن ظاهر می شود و به تدریج گسترش می یابد. به عنوان مثال افراد مبتلا به این اختلالات، غذای دریافتی خود را بسیار کم می کنند ، پس از مصرف غذا دچار عذاب وجدان شده و با مصرف دارو یا ملین باعث دفع  غذای مصرفی خود می شوند و با ورزش بیش از حد سعی می کنند غذای مصرفی را بسوزانند.

در دو دهه اخیر، محققان افزایش چشمگیری (بیش از 500 درصد) در بروز اختلال تغذیه ای  گزارش کرده اند. اختلال خوردن یا اختلال تغذیه سومین بیماری رایج در میان زنان در آمریکایی محسوب می شود، به طوری که هر ساله بیش از 5 میلیون زن آمریکایی به یکی از انواع اختلالات تغذیه اي مبتلا می شود.

 اغلب، اختلال خوردن یک بیماری وابسته به فرهنگ غرب تصور مي شود، با این وجود پژوهش هایی وجود دارد که حاکی از روند رو به افزایش آن  در جوامع شرقی است. چندین محقق در دهه گذشته، افزایش بی اشتهایی و پر خوری عصبی را در ژاپن گزارش کرده اند. همچنین دو محقق مواردی از پرخوری عصبی را در پاکستان نشان داده اند.

چه افرادی بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به اختلال تغذیه هستند؟

علت های مختلفی در بروز اختلالات تغذیه ای یا اختلالات خوردن نقش دارند. که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می کنیم

• عوامل ژنتیکی

مطالعات نشان داده اند که عوامل ژنتیکی نقش موثری در بروز این اختلال دارد. بررسی احتمال بروز اختلال خوردن در دو قلوها اثر ژنتیک را به خوبی نشان می دهد.

• عوامل شخصیتی
• عوامل فرهنگی

زنان ورزشکار به ظاهر، وزن و فرم بدنی خود اهمیت زیادی می دهند

• تغییر در ترشح برخی از انتقال دهنده های عصبی نظیر سروتونین و دوپامین

انواع بیماری اختلالات خوردن

اختلالات خوردن به دو گروه  کلی بی اشتهایی عصبی(آنورکسیا نروزا ) و  پرخوری عصبی (بولیمیا  نروزا) تقسیم می شوند. در ادامه هر یک از این دو گروه و علائم آن ها  آورده شده اند.

بی اشتهایی عصبی یا اختلال آنورکسیا نروزا

یکی از اختلالات شایع تغذیه ای بی اشتهایی عصبی یا  آنورکسیا نروزا است که در زنان  بیشتر از مردان می باشد.

 افراد مبتلا به این اختلال همیشه خود را چاق تصور می کنند در صورتیکه بسیار لاغر هستند. این افراد کالری دریافتی خود را به شدت محدود می کنند و برخی از غذاها را به صورت کامل از برنامه غذایی خود حذف و مرتب خود را وزن می کنند.

علائم بی اشتهایی عصبی

کم وزن بودن یا لاغری شدید در مقایسه با افراد هم قد و هم سن خود

ترس زیاد از افزایش وزن

پیگیری بی وقفه برای کاهش وزن و عدم تمایل به حفظ وزن سالم

داشتن تصوری غلط از شکل بدن خود و انکار کمبود وزن خود

عوارض اختلال آنورکسیا نروزا

آمنوره ( قطع قاعدگی )

کاهش فشار خون و ضربان قلب

کم خونی

کاهش غیر طبیعی درجه حرارت بدن

اختلالات مغزی

پرخوری عصبی یا بیماری بولیمیا نروزا

پرخوری عصبی یا بیماری بولیمیا نروزا نوعی اختلال در غذا خوردن است که بیمار به دفعات حجم زیادی از مواد غذایی را مصرف می کند و به طور معمول به دنبال آن عمدا استفراغ می کند یا به وسیله داروهای مدر یا مسهل سعی در پیشگیری از افزایش وزن خود دارد. این اختلال در زنان شایع تر از مردان است.
 

علائم پرخوری عصبی

دوره های مکرر پرخوری با احساس عدم کنترل

عدم رضایت از شکل و وزن بدن

ترس افراطی از افزایش وزن

عوارض بیماری بولیمیا نروزا

پوسیدگی دندان ها

بزرگ شدن غدد بزاقی

عدم تعادل الکترولیت ها

اختلال تغذیه ای در ورزشکاران به ویژه زنان ورزشکار

ورزشکاران بیش از غیر ورزشکاران به شکل بدنی خود اهمیت می دهند، مخصوصاً در رشته های ورزشی خاصی که رده وزنی دارند. علاوه بر این، سطح رقابت ورزشی در بروز اختلال تغذیه ای نقش مهمی ایفا می کند.

در برخی از ورزش ها مانند کشتی، بوکس، ژیمناستیک، دو ماروتن و دوچرخه سواری  وزن و کاهش توده چربی اهمیت زیادی در بهبود عملکرد ورزشی ورزشکار دارد.

طبق گفته محققان، عوامل خطرزای اختلال تغذیه ای در ورزشکاران با خصوصیات ورزشی از قبیل کمال گرایی، رقابت طلبی، عملکرد گرایی و نگرانی در مورد شکل بدن تشدید شده و احتمال بروز این بیماری افزایش می يابد.

بطور کلی می توان چنین گفت که فعالیت ورزشی  نقش دوگانه ای در سلامتی ورزشکاران دارد، به طوری که در برخی موارد پرخوری افراطی و عدم رضایت از شکل بدن را کاهش داده و در موارد ديگر نقش تشدید کننده اختلال تغذیه را دارد.

مطالعه روی 223 ورزشکار سوئدی شرکت کننده در المپیک نشان داد که استفاده از رژیم های سخت و طاقت فرسا و اختلال خوردن در میان ورزشکارانی که در کلاس های وزنی رقابت می کنند،  در مقایسه با ورزشکارانی که این شرایط را نداشتند بیشتر بود

ورزشکاران به ویژه ورزشکاران حرفه ای مبتلا به اختلال خوردن بیشترین گروه در معرض خطر هستند زیرا با محدودیت شدید دریافت کالری و افزایش کالری مصرفی بر اثر ورزش شدید توده عضلانی بدن خود را نیز از دست می دهند و همچنین به دلیل عدم رعایت یک برنامه غذایی متعادل و متنوع و در معرض کمبود ریزمغذی ها هستند که نتیجه آن خستگی مزمن و کاهش عملکرد سیستم ایمنی و افزایش دفعات ابتلا به عفونت های مختلف است که این پیامدها علاوه  بر آسیب جسمانی عملکرد ورزشی آنها را نیز زیر سوال خواهد برد، موضوعی که از دغدغه های اصلی ورزشکاران    می باشد.

یکی دیگر از گروه های در معرض خطر، دختران نوجوان ورزشکار هستند. آنها به شدت نگران افزایش توده چربی به دلیل شروع دوران بلوغ و افزایش وزن ناشی از آن هستند بنابراین با اجرای رژیم های غلط غذایی و اختلالت خوردن مانع از ایجاد این تغییرات می شوند.

جلوگیری از اختلال تغذیه ای در ورزشکاران

هدف از اقدامات پیشگرانه اولیه جلوگیری از بروز این اختلالات در ورزشکاران به ویژه زنان ورزشکار است. برنامه پیشگیری از اختلالات تغذیه ای باید در برنامه آموزشی مربیان و متخصصین علوم ورزشی گنجانده شود و بایستی همواره آگاهی ها و آموزش های کافی از طریق مربیان به ورزشکاران در ارتباط با عواقب و مشکلات ناشی از این اختلالات و تاثیرات جبران ناپذیر آن بر علمکرد ورزشی آنها داده شود.

بهتر است همواره در کنار ورزشکاران علاوه بر مربی ورزشی یک روانشناس و متخصص تغذیه ورزشی وجود داشته باشد. متخصص تغذیه ورزشی برای هر ورزشکاری برنامه غذایی مخصوص به خودش تنظیم می نماید و روش های صحیح کاهش وزن و بهبود عملکرد ورزشی را به او آموزش می دهد. مشاوره با یک روانشناس منجر به تصحیح تصورات غلط ورزشکار نسبت به فرم بدن خود و یا رقابت ناسالم با بقیه ورزشکاران خواهد شد.

پیشنهاد می گردد به دلیل بالا بودن فشار اجتماعی برای کاهش وزن و آثار مخرب آن بر تغذیه، افراد خانواده و دوستان و مربی از اظهار نظر درباره وزن و شکل بدن ورزشکاران خودداری نمایند، و همچنین برای ورزشکاران نخبه که مستعد اختلالات تغذیه ای می باشند سالانه  آزمون های غربالگری را اجرا نموده و راهکارهای لازم جهت پیشگیری، مراقبت و درمان آنها، اعمال شود.

کلام آخر

ورزشکاران به وژه زنان ورزشکار به دلیل اهمیت زیادی که به شکل بدنی خود می دهند یکی از گروههای در معرض خطر اختلالات تغذیه ای هستند که این اختلالات می تواند صدمات جبران ناپذیری به آنها وارد نماید و عملکرد ورزشی آنها را تحت تاثیر قرار دهد. افزایش آگاهی ورزشکار در مورد نقش رژیم های غذایی کاهش وزن غلط و تاثیر آن بر عملکرد ورزشی، مشاوره با یک متخصص تغذیه ورزشی و مشاوره با یک روانشناس می تواند در تغییر نگرش ورزشکار و درمان اختلالات غذا خوردن موثر باشد.

Reference:

Gabriela Morgado de Oliveira Coelho and et al , Prevention of eating disorders in female athletes, Open Access J Sports Med. 2014; 5: 105–113.Published online 2014 May 12. 

https://www.healthline.com/nutrition/common-eating-disorders#anorexia